S.S.S.

Muayene sıklığı yaşınıza ve risk faktörlerinize göre değişir. Belirgin şikayetiniz olmasa bile, 40 yaşından sonra yılda bir, 60 yaşından sonra mutlaka yılda bir öneririz. Çocuklarda ise doğumdan sonra ilk kontrol, 6-12 ay arası, 3-4 yaş ve okul öncesi önemlidir. Riskli durumlarda veya gözlük kullanıyorsanız daha sık gerekebilir. Doktorunuzla size özel takvimi belirleyin.

Uzun süre ekrana bakmak gözleri yorar. 20-20-20 kuralını uygulayın: Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca uzaktaki bir nesneye odaklanın. Sık sık göz kırpın. Ekran parlaklığını ayarlayın, doğru mesafede (kol mesafesi) ve yükseklikte tutun. Gerekirse suni gözyaşı kullanın ve düzenli mola verin.

Hijyen en önemlisi. Lenslere dokunmadan önce ellerinizi yıkayın. Sadece önerilen solüsyonu kullanın, musluk suyu asla! Lens kabını temiz tutun ve düzenli değiştirin. Belirtilen kullanım ve değiştirme süresine uyun. Lensle uyumak, yüzmek, duş almak çok risklidir. Kızarıklık, ağrı olursa hemen çıkarıp doktorunuza başvurun. Yedek gözlüğünüz olsun.

Katarakt, göz merceğinin bulanıklaşmasıdır. Belirtileri; puslu görme, ışık hassasiyeti, gece görüşünde azalma, renklerin soluklaşması ve sık gözlük numarası değişimidir. İlaçla tedavisi yoktur. Tek çözüm, FAKO yöntemiyle yapılan ameliyattır. Bu ameliyatta bulanık mercek alınıp yerine yapay mercek konulur. Görmeniz günlük yaşamınızı etkilemeye başladığında ameliyat önerilir.

Damlayı kullanmadan önce ellerinizi yıkayın. Şişenin ucunu gözünüze veya başka bir yere değdirmeyin. Başınızı hafifçe geri yatırıp alt göz kapağınızı çekin. Damlayı oluşan cebe damlatın. Gözünüzü nazikçe kapatın ve 1-2 dakika göz pınarına hafifçe bastırın. Farklı damlalar arasında 5 dakika bekleyin. Son kullanma tarihine dikkat edin.

Uzun süreli ekran kullanımı dijital göz yorgunluğuna yol açabilir. Belirtileri; gözlerde yorgunluk, kuruluk, yanma, batma, bulanık görme ve baş ağrısıdır. Göz kırpma sayısı azaldığı için kuruluk artar. Mavi ışığın uyku düzenini etkileyebileceği düşünülmektedir, uzun vadeli etkileri araştırılıyor. Özellikle çocuklarda miyopiyi tetikleyebilir veya artırabilir.

Göz kuruluğu, yetersiz gözyaşı üretimi veya gözyaşının hızla buharlaşması sonucu oluşur. Yaş, çevresel faktörler (kuru hava, rüzgar), uzun ekran kullanımı, bazı ilaçlar, hastalıklar ve kontakt lensler neden olabilir. Önlemek için; ekran başında sık göz kırpın, ortamı nemlendirin, bol su için, suni gözyaşı kullanın. Şikayetleriniz devam ederse doktorunuza başvurun.

En sık ameliyat nedeni katarakttır. Ayrıca, ilaçla kontrol altına alınamayan glokom, retina yırtılması veya dekolmanı, tedaviye dirençli şaşılık, bazı kornea hastalıkları (keratokonus gibi) ve göz kapağı düşüklüğü gibi durumlar ameliyat gerektirebilir. Kırma kusurlarının düzeltilmesi için yapılan lazer ameliyatları (LASIK vb.) da yaygındır. Travmalar da cerrahi gerektirebilir.

Göz sağlığı için dengeli beslenme önemlidir. Özellikle lutein ve zeaksantin içeren koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, lahana), C vitamini (turunçgiller, biber), E vitamini (kuruyemiş, tohumlar), çinko (et, baklagiller) ve Omega-3 yağ asitleri (yağlı balıklar, ceviz) faydalıdır. Havuç gibi A vitamini kaynakları da gece görüşü için gereklidir.

Ani görme kaybı, tek veya iki gözde birden oluşursa, bu acil bir durumdur. Asla beklemeyin! Derhal en yakın göz doktoruna veya acil servise başvurun. Retina dekolmanı, damar tıkanıklığı, akut glokom krizi veya nörolojik sorunlar gibi ciddi durumların belirtisi olabilir. Erken müdahale, kalıcı hasarı önlemek için kritik öneme sahiptir.

Çocuklarda ilk kapsamlı muayeneyi 6-12 ay arasında, ikincisini 3-4 yaşlarında öneriyoruz. Okula başlamadan önce ve okul süresince de düzenli kontrol önemlidir. Muayene yaşa özeldir; bebeklerde reflekslere, göz hareketlerine bakılır, özel cihazlarla numara ölçülür. Daha büyük çocuklarda resimli veya harfli eşeller kullanılır. Göz tembelliği gibi durumları erken yakalamak için bu muayeneler kritiktir. Sıklıkla damlalı muayene yaparız.

Göz tansiyonunu ölçmek için birkaç yöntem kullanırız. En bilineni, göze hava üfleyen cihazdır (temassız tonometri). “Altın standart” yöntem ise gözü damlayla uyuşturup biomikroskopa bağlı bir aletle (Goldmann aplanasyon tonometrisi) korneaya hafifçe dokunarak yaptığımız ölçümdür. Ayrıca Tonopen veya Icare gibi farklı cihazlar da mevcuttur. Kornea kalınlığınız ölçümü etkileyebilir.

Göz enfeksiyonları genellikle kızarıklık, kaşıntı, yanma, batma, sulanma veya çapaklanma (sarı-yeşil akıntı) ile kendini gösterir. Göz kapaklarında şişlik, ışığa hassasiyet, ağrı ve bulanık görme de sık görülen belirtilerdir. Sabahları kirpiklerin yapışık olması tipik olabilir. Bu belirtilerden biri veya birkaçı varsa mutlaka doktorunuza başvurun.

Kapsamlı bir muayenede önce görme keskinliğinizi (harf okuma) ve gözlük numaranızı belirleriz. Göz hareketlerinizi, renk görmenizi, göz tansiyonunuzu ölçeriz. Biomikroskop denen özel bir mikroskopla gözünüzün ön yapılarını (kornea, lens vb.) inceleriz. Göz bebeğini büyüterek veya büyütmeden göz dibine (retina, optik sinir) bakarız. Gerekirse görme alanı, OCT gibi ek testler yaparız.

Göze toz kaçtıysa, göz kırpıştırın veya temiz su/serum fizyolojikle yıkayın. Ovuşturmayın. Çıkmazsa doktora başvurun. Çizilme varsa, suni gözyaşı damlatılabilir ama mutlaka muayene gerekir. Kimyasal sıçramasında derhal en az 15-20 dakika bol temiz suyla yıkayın ve acile gidin. Darbe aldıysanız hafifçe soğuk kompres yapıp doktora görünün. Göze batan cisim varsa asla çıkarmayın, hemen acile gidin.

En sık görülen alerjik reaksiyon göz nezlesidir (alerjik konjonktivit). Genellikle mevsimsel (polen vb.) veya yıl boyu (ev tozu akarı, hayvan tüyü) olabilir. Ana belirtisi yoğun kaşıntıdır. Kızarıklık, sulanma, yanma, batma ve bazen ipliksi akıntı eşlik edebilir. Göz kapaklarında şişlik de görülebilir. Kontakt lensler de bazen alerji yapabilir.

Gözde kızarıklık ve şişlik birçok nedene bağlı olabilir. Enfeksiyonlar (konjonktivit), alerjiler, göz kuruluğu, yabancı cisim kaçması, kornea çizilmesi, göz yorgunluğu, kontakt lens sorunları sık nedenlerdir. Bazen arpacık, blefarit (kirpik dibi iltihabı) gibi kapak sorunları veya daha ciddi durumlar (üveit, glokom krizi) da sebep olabilir. Doğru teşhis için muayene şarttır.

Kaşıntı genellikle alerjilerin (alerjik konjonktivit) en belirgin işaretidir. Yanma hissi ise daha çok göz kuruluğu, kirpik dibi iltihabı (blefarit) veya göz yorgunluğunda görülür. Enfeksiyonlar (konjonktivit), kontakt lens sorunları, çevresel tahriş edici maddeler (duman, toz) veya yabancı cisim hissi de hem kaşıntı hem yanmaya neden olabilir. Ayırıcı tanı için muayene gerekir.

Göz tansiyonu yüksekliğini, rutin göz muayenesinde yaptığımız “tonometri” adı verilen ölçümle tespit ederiz. Hava üflemeli veya göze dokunarak çalışan cihazlarla göz içi basıncınızı ölçeriz. Normal değerler genellikle 10-21 mmHg arasıdır. Ancak yüksek tansiyon tek başına glokom hastalığı demek değildir; görme sinirinizde hasar olup olmadığını anlamak için ek testler (göz dibi muayenesi, görme alanı, OCT) yaparız.

Kontakt lens hijyeni çok önemlidir. Her zaman lenslere dokunmadan önce ellerinizi sabunla yıkayıp iyice kurulayın. Asla musluk suyu veya başka sıvılar kullanmayın; sadece size önerilen steril solüsyonu kullanın. Lens kabındaki solüsyonu her gün boşaltıp taze solüsyon koyun. Lens kabını da solüsyonla temizleyip kurumaya bırakın ve en geç 3 ayda bir değiştirin.

Göz makyajı yaparken hijyene dikkat edin. Makyaj malzemelerinizi kimseyle paylaşmayın. Özellikle rimel gibi sıvı ürünleri 3 ayda bir yenileyin. Kalem veya eyeliner’ı kirpiklerin iç kısmına (göz pınarına yakın) sürmekten kaçının. Makyajınızı asla uyumadan önce temizlemeden bırakmayın. Göz enfeksiyonu geçirirseniz kullandığınız tüm ürünleri atın.

Muayeneye gelirken kimliğinizi ve varsa sigorta bilgilerinizi getirin. Halihazırda kullandığınız gözlük veya kontakt lensleri ve varsa eski reçetelerinizi yanınızda bulundurun. Kullandığınız tüm ilaçların (damlalar dahil) bir listesini getirmek de önemlidir. Göz bebekleriniz büyütülebileceği için muayene sonrası kullanmak üzere bir güneş gözlüğü ve eve dönüş için ulaşımınızı ayarlamış olmanız iyi olur.

Güneş gözlüğü seçerken en önemli kriter, camların zararlı UVA ve UVB ışınlarını %100 engellemesidir. Etiketinde “UV 400” veya “%100 UV Koruması” yazdığından emin olun. Camın rengi veya koyuluğu koruma seviyesini belirtmez; UV filtresi renksizdir. CE işareti Avrupa standartlarına uygunluğu gösterir. Gözü ve çevresini iyi saran modeller ek koruma sağlar.

Muayenede çeşitli cihazlar kullanırız. Harf okuduğunuz eşel (Snellen), numaranızı ölçen bilgisayarlı cihaz (otorefraktometre) ve lens denediğimiz foropter temel araçlardır. Gözünüzü detaylı incelediğimiz özel mikroskop (biomikroskop/yarık lamba) ve göz dibine baktığımız oftalmoskoplar önemlidir. Göz tansiyonu aletleri (tonometre), görme alanı cihazı (perimetre) ve OCT (göz tomografisi) gibi ileri teknolojik cihazlar da tanıda yardımcı olur.

Lazer tedavisi gözde farklı amaçlarla kullanılır. Gözlükten kurtulmak için yapılan refraktif cerrahide (LASIK, PRK) korneayı şekillendirmede kullanılır. Katarakt ameliyatı sonrası oluşan zar bulanıklığını (ikincil katarakt) açmak için YAG lazer uygulanır. Glokomda, göz içi sıvısının dışa akımını kolaylaştırmak (SLT, ALT) veya dar açılı tipte irise küçük bir delik açmak (iridotomi) için lazer kullanılabilir. Retina hastalıklarında (yırtık, diyabetik retinopati) kanamaları durdurmak veya yırtıkları yapıştırmak için de lazer (argon) yapılır.

Kontakt lenslerin kullanım süresi tipine göre belirlenir ve buna uymak zorunludur. Günlük lensler her gün yenisiyle değiştirilir. Tekrar kullanılabilir lensler (örn. aylık) ise belirtilen süre (örn. 30 gün) dolunca atılmalıdır, daha uzun kullanılamaz. Gece de takılabilen lensler olsa da, enfeksiyon riski yüksek olduğu için doktor kontrolü dışında önerilmez. Sürelere uymak göz sağlığınız için kritiktir.

Aile öykünüz göz sağlığınız açısından çok önemlidir. Glokom, sarı nokta hastalığı, şaşılık, yüksek numaralı gözlük kullanımı gibi birçok göz hastalığının genetik yatkınlığı vardır. Ailenizde bu tür hastalıklar varsa, sizin de riskiniz artmış olabilir. Örneğin ailede glokom öyküsü riski 5-6 kat artırır.

Miyopinin tamamen önlenmesi zor olsa da ilerlemesini yavaşlatmak için yapılabilecekler var. En önemlisi çocuğunuzun dışarıda, gün ışığında vakit geçirmesini sağlamaktır (günde en az 1-2 saat önerilir). Yakın çalışma (okuma, ekran) sürelerini kısıtlamak ve bu sırada sık mola vermek faydalıdır. İyi aydınlatma önemlidir. Gerekirse miyopi ilerlemesini yavaşlatan özel damlalar veya kontakt lensler düşünülebilir. Düzenli göz kontrolleri şarttır.

Görmeniz zamanla değişebileceği için reçetenizin güncel olması önemlidir. Yetişkinler için genellikle her 1-2 yılda bir yapılan muayenede kontrol edilip gerekirse yenilenir. Çocuklarda ise gözler daha hızlı değiştiğinden genellikle yıllık kontrol ve güncelleme tavsiye ederiz. Görmenizde bir bulanıklık veya zorlanma fark ederseniz, süre dolmasını beklemeden muayeneye gelmelisiniz.

Özellikle 40 yaşından sonra, risk faktörünüz varsa (diyabet, aile öyküsü gibi) veya zaten bir göz rahatsızlığınız varsa yıllık kontrol öneriyoruz. 60 yaş üstü herkes için yıllık muayene kritiktir. Bu kontrolde görme seviyeniz, gözlük ihtiyacınız, göz tansiyonunuz ölçülür. Gözün ön ve arka yapıları detaylı incelenerek katarakt, glokom, sarı nokta hastalığı gibi yaşa bağlı sorunlar erken evrede taranır.